Skarby Działu Regionalnego (1) - kronika historyczna Paula van Niessena

We wrześniu 2021 roku delegacja z Drawska Pomorskiego miała przyjemność gościć w partnerskim mieście Bad Bramstedt. Oprócz odbycia wielu interesujących rozmów z byłymi mieszkańcami oraz przedstawicielami lokalnych władz, dzięki uprzejmości naszych partnerów udało się pozyskać znaczną ilość bardzo interesujących materiałów związanych z historią Drawska Pomorskiego i jego okolic. W kolejnych artykułach prezentować będziemy najciekawsze z nich.

Jednym z najważniejszych, najbardziej interesujących i najstarszych obiektów, które pozyskaliśmy jest wydane w 1897 roku monumentalne dzieło Paula van Niessena pt. "Geschichte der Stadt Dramburg: Festschrift zur Jubelfeier ihres sechshundertjährigen Bestehens". Książka jest historyczną monografią Drawska Pomorskiego, niemieckiego Dramburga, która mimo 125 lat, które minęły od jej wydania, jest wciąż najważniejszą i najbardziej rzetelną kroniką naszego miasta. I chociaż treść dzieła jest doskonale znana i od lat dostępna w serwisie biblioteki cyfrowej POLONA (link: https://polona.pl/item/geschichte-der-stadt-dramburg-festschrift-zur-jubelfeier-ihres-sechshundertjahrigen,MTE1NjA2MDE2/4/#info:metadata), to szczególne znaczenie ma dla nas posiadanie oryginalnego egzemplarza książki, która jest dziś prawdziwym białym krukiem.

Kilka zdań na temat okoliczności powstania dzieła van Niessena miałem przyjemność napisać w artykule pt. "Wielki Jubileusz (1297-1897). Obchody 600-lecia nadania praw miejskich dla Drawska Pomorskiego", który pojawił się w publikacji "Drawsko Pomorskie i okolice poprzez wieki. Studia i szkice. Odsłona druga." pod redakcją dr. Eryka Krasuckiego. Poniżej fragment wspomnianego artykułu:

Po raz pierwszy potrzebę odpowiedniego uczczenia tego wielkiego miejskiego jubileuszu wyraził w lutym 1893 roku, na łamach lokalnego pisma "Dramburger Kreisblatt", dyrektor drawskiego gimnazjum doktor Gustav Queck. Przedruk słów doktora Quecka znajdujemy w numerze 75 wspomnianej gazety, która ukazała się 29 czerwca 1897 roku. W nadesłanym tekście czytamy: ?Już niedługo obchodzić będziemy jubileusz 600-lecia założenia naszego miasta i jest nie do pomyślenia, aby w takich okolicznościach wykazać obojętność i apatię. Przygotowania obchodów nie wymagają wprawdzie jeszcze pośpiechu, istnieje jednak potrzeba spisania wiarygodnej historii miasta, która powinna być gotowa w 1897 roku. Zadanie to, któremu poświęcić trzeba będzie wiele czasu, wysiłku oraz pieniędzy należy zacząć realizować jak najprędzej. Przeszukane muszą zostać archiwa miejskie, rodzinne, kościelne i państwowe. Dobrym posunięciem byłoby powołanie przez magistrat komitetu obywateli, ludzi doświadczonych, których celem byłoby zainteresowanie przedsięwzięciem szerszych kręgów społeczeństwa, pozyskanie zwolenników i pomocników oraz zdobycie środków ze zbiórek i subskrypcji, które zachęciłyby przyszłego autora Historii miasta Drawska (Geschichte der Stadt Dramburg) do podjęcia wyzwania. W podobnych przedsięwzięciach sprawdził się w przeszłości żywo zainteresowany historią Pomorza, syn Dramburga, pracujący w Szczecinie nauczyciel van Niessen?.

Sugestia doktora Quecka, który w roku wielkiego jubileuszu zmarł, nie doczekawszy uroczystości, została zaakceptowana i skierowana do realizacji. Uroczystościom w roku 1897 miało towarzyszyć wydanie historycznej monografii miasta, której autorem miał zostać urodzony w Szczecinie badacz dziejów Pomorza i Nowej Marchii oraz nauczyciel m.in. w szczecińskim Schiller-Realgymnasium, Paul van Niessen, który lata swojej młodości spędził w Dramburgu. Dorobek naukowy van Niessena, już w 1893 roku obejmujący szereg artykułów oraz historyczną monografię miasta Dobiegniew (Woldenberg), pozwalał słusznie sądzić, że był on najlepszą osobą do napisania tego, jak się potem okaże, monumentalnego dzieła. Po zapewnieniu przez władze miejskie i powiatowe niezbędnych środków, a także dzięki subskrypcjom, praca nad spisaniem historii miasta Drawska mogła zostać rozpoczęta. Poza przeprowadzeniem niezbędnych kwerend archiwalnych, już na przełomie 1893 i 1894 roku podjęto także działalność popularyzatorską. Organizowano otwarte wykłady dla mieszkańców, a w ?Dramgurger Kreisblatt? zaczęły ukazywać się artykuły przybliżające mieszkańcom dzieje ich miasta. Opierając się na materiałach pochodzących głównie z archiwów w Berlinie, Szczecinie i Królewcu, w mniejszym stopniu na miejskich  i powiatowych repozytoriach  oraz wcześniejszych kronikach miejskich, Niessen przewidzieć musiał jeszcze rozdział poświęcony prahistorii Dramburga. W napisaniu tej krótkiej, bo liczącej zaledwie dziewięć stron, części, wyręczył go urodzony w niedalekim Wolicznie (Goltz), a pracujący w Szczecinie konserwator i archeolog Adolf Stubenrauch.

Wszystkie materiały pozyskane w Bad Bramstedt znajdują się w Dziale Regionalnym Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Drawsku Pomorskim.

Tomasz Choroba